TC Kağıt Para koleksiyonlarında, çeşit fazla, harf seçenekleri de bir hayli çok, ancak yine de yetinmeyeceğim diyorsanız, özel paralardan bahsetmek istiyorum bu kez de…
Nedir bu özel paralar? Özel para diye bir öğemiz yok aslında, ancak ben ortak bir başlık altında toplamak gayesiyle, özel paralar yakıştırmasını uygun gördüm. Radarlar, tekrarlı numaralar, varyeteler, 01-90’lar, ilk 1000 paraları, farklı filigranlar özel paralar olarak kastettiğim paralardır.
Radar diye tabir edilen paralar, kelimenin kendisinden de anlaşılması gereken bir şifreye sahiptir. RADAR kelimesi, nasıl baştan ve sondan aynı okunuyorsa, bir paranın seri numarasının da baştan ve sondan aynı şekilde okunması o paranın ismini RADAR yapmaktadır. Örneğin, A54 444445 seri numaralı para, baştan ve sondan aynı numaralar ile okunmaktadır, dolayısıyla radar diye tabir edilen paralar grubunda yer alabilir. Hemen bir başka örnek ile farklı bir başlığa geçeceğim. A11 111111 seri numaralı para da radara bir örnektir. Ancak, esasen tekrarlı numara (repeated numbers) şeklinde tabir edilen başlık altında toplanan bir özelliğe sahiptir. İkinci verdiğim örnekteki seri numarasında herhangi bir paranın değeri, gerçek değerinin 20-25 misline kadar alıcı bulabiliyor. Örneğin, 50 TL’den işlem gören C23 415662 seri numaralı çil kondüsyonlu 20.000.000 TL’nin seri numarası C11 111111 olsa yaklaşık 1500 TL’ye alıcı bulabiliyor. Şayet elinize bu ve buna benzer numaralar geçerse, değerlendirmeniz gerektiğini umarım fark etmişinizdir.
Varyeteler konusu biraz daha çeşitlilik arz eden bir konu… Örneklerle açıklarsam daha rahat anlaşılacağını düşünüyorum. A43 434343 bir varyete örneğidir. Diğer yandan, B58 596061 de bir varyete örneğidir. Ancak, ikinci örneğimdeki seri numarasının bir diğer ismi de, merdivendir. Rakamlar, 58-59-60-61 şeklinde birer artarak gittiğinden dolayı böyle bir yakıştırma uygun görülmüş. Varyete için farklı örneklerimiz de var tabii ki: C11 112211, D58 111158, F45 111154 gibi…
01-90’lar da ilginç koleksiyonlar için vazgeçilmez hale geldi. Özellikle 7. ve 8. Emisyon paraların koleksiyonlarında gözlemlenmekte olan 01-90 bağımlılığı, bir paranın her harfinin 01 ve 90 seri numarası ile başlayan örneklerinden birer adet temin edilmesi ile mümkün olabiliyor. Örneğin, A01 ve A90, B01 ve B90, C01 ve C90 gibi o harfin hem 01 numaralısını, hem de 90 numaralısını koleksiyonunuza koyduğunuz takdirde, 01-90 konusunda bir eksiğiniz kalmıyor. Ancak, konu içinde yine önemli detaylar var. Örneğin, bir para 90 numaraya kadar değil de, o harf için 76 numaraya kadar basılmış olsun. Yani, K01 ve K76 o paranın tüm basılmış seri numaraları olsun… O vakit, 1 adet K01 ve 1 adet de K76 koyarak o parayı eksiksiz olarak koleksiyonumuza katmış oluyoruz. Buna benzer çok az örnek olduğu için genel 01-90 zevkimizden de ödün vermemiş oluyoruz.
İlk 1000 paraları da ilginçlik açısından en ön sırada koşmak isteyenler için bir vazgeçilmez. Açıkçası, beni de oldukça cezbediyor. A01 000105, B01 000513, C01 000222 gibi paralar ilk 1000 paralarına örnektir. Görüldüğü gibi, özellikleri basit: 01 ile başlayacak ve tüm numarası ilk 1000 rakam içinde yer alacak. Bunun daha da ileri düzeydeki deliliği ise, ilk 100 paralarını (A01 000088, C01 000002) temin etmek oluyor, inanın çok daha keyif verici…
Filigran farklılıkları ise özellikle 7. ve 8. emisyonda ağırlıklı olarak görülen, filigran bölgesindeki Atatürk resminin kataloglarda ayrıntılı şekilde film resimlerinin verildiği gibi majör farklılıklara sahip olduğunda ortaya çıkan bir durumdur. Hemen örneğe geçecek olursak, 1.000.000 TL P34 seri numaralı parada 2 tip filigran mevcuttur. Her iki tipinin de koleksiyonda yer alması gerekmektedir. P34 takım diye anılır. Aynı şekilde, 5 YTL D58 takım, 10.000.000 F73 takım gibi örnekler vardır. Eksiksiz bir koleksiyon için bu takımların tam olarak koleksiyonlarda yer alması şarttır. Kimi paralarda ise filigran yoktur. Gözlemlenmiş örnekleri arasında en meşhur olanları 7.emisyon 5000 TL A serisinin filigransız örneği ile 20 YTL F37 serisinin filigransız tipidir. Her iki örnekteki para da oldukça değerlidir. Misal olarak, 5000 TL A serisi para, çil durumda ise, normalde 150 TL civarında alıcı bulabiliyorken, filigransız örneği 4000-5000 TL’ye kadar alıcı bulmuştur. Aynı şekilde 20 YTL F37 seri numaralı paranın filigransız tipi de çok nadir gözükmektedir. Değeri için ne söylesek az kalabilir. Değeri tamamiyle arz-talep orantısı ile belirlenmelidir.
Görüldüğü gibi, TC Kağıt Para koleksiyonu başlı başına büyük bir yatırım, çok büyük bir sermaye ve çok farklı bilgi ve deneyim gerektiren teknik bir konudur. Kesinlikle, kendi başınıza karar verip başlamanız sizi oldukça büyük zarara uğratabilir. Mutlak suretle bilir kişi desteği, ekspertiz yardımı gerekmektedir.
R.Mert ERDUMLU
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder